Rouwen. Het is geen positief woord, maar het is onlosmakelijk verbonden met verlies. Meestal denk je bij rouwen aan het verlies van een dierbare: een grootouder, ouder, tante of nonkel, iemand uit je gezin… Maar eigenlijk mag je rouwen breder dan dit bekijken. Rouwen is omgaan met het verlies van wat een grote betekenis in je leven had. Dit kan over mensen gaan, maar ook over je werk, gezondheid, relatie, woonplaats en uiteraard ook je huisdier.

Rouwen brengt heftige emoties mee

Het verlies van een dierbare brengt heftige emoties met zich mee. De sterkte van die emoties hangt niet af van de diersoort, of de reden van de rouw, maar wel van de band die je had met je viervoeter. Het rouwproces om een dier is maatschappelijk nog niet helemaal erkend. Er heerst een taboe op, waardoor mensen hun gevoelens onderdrukken en er niet mee naar buiten durven komen, ze ontkennen uit schaamte hun eigen verdriet. Dit gegeven is gevaarlijk, omdat dit het normale rouwproces onderbreekt. Wanneer je je gevoelens niet goed verwerkt, steken die vroeg of laat hun kop weer op in de vorm van mentale of zelfs fysieke klachten.

Een proces dat anders is voor iedereen

Het kan een gevoel van rust geven als je je bewust bent van de fases waar je doorheen gaat, bewust van het feit dat het er allemaal bij hoort. Een heel gekend model waarin het rouwproces beschreven wordt, is dat van psychiater Elisabeth Kübler-Ross:

1. Ontkenning: je kan niet geloven dat je dier er niet meer is. Het lijkt zo ongelofelijk dat het niet waar kan zijn. De ontkenning is een verdedigingsmechanisme, het beschermt jou tegen de brute waarheid. Het geeft je de gelegenheid om weer langzaam tot jezelf te komen en een manier te vinden om met de waarheid om te gaan.
2. Je voelt ook veel woede: waarom juist jouw dier, waarom jij? Je kan je woede richten op de dierenarts, op de automobilist die je dier heeft aangereden, op het lot, op je partner,… Je kan je woede ook richten op jezelf en je heel schuldig voelen: heb je wel de juiste keuze gemaakt om euthanasie te laten toepassen, was het te vroeg, te laat? Wat als je het anders had gedaan?
3. Dan is er de onderhandelingsfase: je onderhandelt met jezelf en/of met anderen en je stelt jezelf bepaalde doelen. Je koestert de hoop dat je na het behalen van deze doelen je beter zal voelen en je geen last meer zal hebben van je verdriet.
4. In een 4de fase dringt het besef pas echt door: je bent jouw huisdier kwijt en het komt echt nooit meer terug. Deze fase staat in het teken van intens verdriet en machteloosheid.
5. Uiteindelijk zal de intensiteit van het verdriet langzaam afnemen, en zal er een dankbaar en liefdevol gevoel van acceptatie ontstaan. Je bent jouw huisdier niet vergeten, maar je bent wel in staat om hem los te laten. Je kan zin geven aan je verlies en je voelt je meer in balans.

Het rouwproces is voor iedereen uniek en de duur van de fases verschilt per persoon. Je kan een fase overslaan, terugvallen,….Je kunt jouw rouwproces niet forceren. Gun jezelf ook de tijd om dit rouwproces te doorlopen op het tempo en de manier die voor jou goed voelt.

Ook verschillen binnen hetzelfde gezin

Elke persoon gaat verschillend om met verlies. Een fictief verhaal om dit te kaderen: Marjan en Patrick (fictieve namen) hebben hun poes Felix, na een korte ziekte, verloren. Marjan heeft er behoefte aan om zich te uiten, te huilen, te vertellen wat er leeft. Patrick trekt zich terug, zoekt de stilte op. Ze vinden elkaar niet in hun rouw, Marjan denkt dat Patrick onverschillig is en dat het hem niets kan schelen. Voor Patrick is het zien van Marjan een constante confrontatie met de pijn, en het doet hem nog meer pijn omdat hij daar zo machteloos in is. Er leven ook veel onuitgesproken verwijten: toen Felix symptomen begon te vertonen, heeft Patrick die geminimaliseerd en is er pas vrij laat – te laat – een dierenarts geconsulteerd. Marjan verwijt dat – stilzwijgend – aan Patrick, en die voelt zich op zijn beurt ontzettend schuldig. Toen de beslissing moest genomen worden om te stoppen met de behandeling en Felix zacht te laten inslapen, had Marjan daar vrede mee, maar voor Patrick kwam dit nog veel te vroeg, ze hadden in zijn gevoel nog niet alles geprobeerd. Ook dit verklaart mee dat de rouw voor beiden anders is, en dat ze niet op elkaars golflengte zitten.

Als er kinderen in het gezin zijn, is het belangrijk om hen te betrekken. Kan er afscheid genomen worden? Laat dit toe, moedig het zelfs aan. Geef hen ook de keuze om bij euthanasie aanwezig te zijn: ze kunnen dan zelf zien wat er gebeurt. Geef eerlijk antwoord op alle vragen die er komen.

Een dier heeft binnen het gezin een functie: afleider van spanningen, speelkameraad,… Als het dier en de bijhorende functie wegvalt, is het evenwicht in het gezin verstoord. Het duurt een tijdje vooraleer dat evenwicht weer hersteld is.

Hoe herdenk je jouw huisdier?

Er zijn veel manieren om je huisdier te herdenken. Als je hem of haar laat verassen, kan je de urne een mooie plaats geven in huis, een foto, een kaars, een bloem,…. Een fotoboek kan een heel mooi aandenken zijn, en nog belangrijker is om ermee bezig te zijn: foto’s bij elkaar zoeken, herinneringen naar boven laten komen. Neem hier je tijd voor. Je kan je dier laten portretteren, soms wordt zelfs as verwerkt in de verf. Ga zelf creatief aan de slag: je emoties krijgen zo een uitweg, het eindresultaat is niet het belangrijkste, wel het proces: teken of schilder je dier, schrijf een gedicht, maak een lied, boetseer…

Wanneer een nieuw huisdier?

Wanneer haal je dan uiteindelijk een nieuwe viervoeter in huis? Het beste moment bestaat niet, het is voor iedereen verschillend. Het nieuwe huisdier kan een afleiding zijn van het verdriet en helend werken, maar kan net zogoed te confronterend zijn. Het gevaar bestaat dat je constant vergelijkt en dat je jouw nieuwe huisdier (nog) niet in je hart kan sluiten. Ga goed na bij jezelf wat de motivatie is om al een nieuw dier te nemen, en of je er écht klaar voor bent.

Deze blog werd mede mogelijk gemaakt door Lieve Dosogne, professioneel dierenverliesconsulent. Je kan meer over haar diensten te weten komen via www.dierenverliesconsulent.com, waar je haar ook kan contacteren voor verdere begeleiding.