Katten communiceren met geuren

Katten en geur

Daar waar mensen vooral op een vocale manier met elkaar communiceren, gaat het bij katten vooral om geuren. Katten zijn oorspronkelijk solitaire jagers, dus als je als jager alleen op jacht bent, zal miauwen geen effect hebben. Geuren nalaten zowel voor zichzelf als voor soortgenoten daarentegen werkt natuurlijk wel, omdat ze hierdoor kunnen communiceren in tijd en ruimte. Hun communicatiesysteem is zo geëvolueerd doorheen duizenden jaren en dat heeft zijn gevolgen als we deze jager in onze huisomgeving plaatsen. Hoe gebruiken katten deze instinctieve communicatie bij ons in huis en hoe kunnen we dit beter begrijpen?
 

Hoe werkt het?

Katten hebben over heel hun lichaam geurkliertjes die feromonen afgeven. Deze bevinden zich aan de mondhoeken, achter de oren, op de pootkussentjes en onder de staart. De geurkenmerken die ze afgeven, fungeren als rode of groene vlaggen. De groene vlaggen laat de kat achter op plaatsen en objecten waar ze zich goed voelt, de kat laat een geurkenmerk achter zodat ze volgende keer weet dat ze hier op haar gemak mag zijn en dat dit object goedgekeurd werd. ‘Gevarendriehoeken’ worden opgemaakt op plaatsen waar de kat gestresseerd, geirriteerd of angstig is. Hiermee waarschuwen ze voornamelijk zichzelf, zodat ze volgende keer als ze die plaats passeert, op haar hoede is.
 

Flehmen

Net als paarden en grote katachtigen kunnen ook onze huiskatten flehmen. Ze hebben een extra orgaan hiervoor, het Orgaan van Jacobson in hun gehemelte, het zogezegde vomeronasaal orgaan waarmee katten kunnen ‘geurproeven’ door geuren op te nemen in hun speeksel. Ze vertonen hierbij een grappig zicht, door hun lip op te trekken en hun mond half open te laten hangen. Ze nemen hier voornamelijk geuren mee op van sociale aard en nieuwe geuren.
 

Sociale groepen in huis

Katten die in dezelfde sociale groep zitten, zijn vaak samen te vinden, likken elkaar, slapen samen op dezelfde plaatsen, vechten zo goed als nooit en spelen vaak samen. Katten uit zo een groep delen dezelfde ‘groepsgeur’ die instaat voor het herkennen van elkaar, ze behouden deze geur door tactiele communicatie en dus het uitwisselen van elkaars unieke lichaamsgeuren om zo een unieke groepsgeur te creëren. Deze sociale relaties zijn echter zeer flexibel en kunnen door een kort dierenartsbezoek waarbij één kat met een volledig andere geur en een geïrriteerd humeur de hele relatie op zijn kop kan zetten en ervoor zorgen dat de sociale groep plots uit elkaar valt of in elk geval lange tijd nodig heeft om te herstellen.

 

​

Communiceren via

- Sproeien

Sproeien is een zeer duidelijke vorm van communiceren met geuren. Dit zijn de zogezegde ‘rode vlaggen’ die katten uitzetten om aan te geven dat ze op die bepaalde plaats stress ervaren. Ze gaan dus overal in hun leefgebied sproeien, en niet ‘markeren’ aan de buitenkant, zoals we bij andere diersoorten wel zien. Katten die in huis sproeien, doen dit dus niet uit jaloezie, wraak of woede, maar puur om aan te geven hoe ze zich voelen aan zichzelf. Het heeft dan ook geen zin om de kat te straffen want dit vergroot enkel de initiële reden, namelijk dat de kat zich niet goed voelt.
 

- Kopjes geven

Katten geven kopjes en zetten daarbij groene vlaggen uit waarmee ze communiceren:‘Hier voel ik me goed, hier ben ik op mijn gemak en kan ik volgende keer ik hier langskom, ook op mijn gemak zijn!’ Katten kunnen kopjes geven door met de mondhoeken ergens over te wrijven, langs hun oren wrijven en kunnen ook met het kruin van hun hoofd zo ergens tegen stoten. Zo geven ze geuren af. Het bekende Feliway en Felifriend zijn chemische substituten van deze feromonen. Feliway maakt de katten dus wijs dat ze op die plaats al eens eerder een groene vlag hebben uitgezet. Dit werkt enkel wanneer er nog geen initiële negatieve ervaring is geweest.
 

- Krabben

Krabben is naast het scherpen van de nagels, ook een ‘groen’ geurkenmerk dat katten uitzetten. Ze hebben geurkliertjes in hun pootkussentjes waarmee ze een signaal tegen de muur afzetten. Wanneer de kat een object gebruikt om de nageltjes te krabben, is het verplaatsen van dit object vaak geen probleem en kan dit gedrag ‘gekanaliseerd’ worden door meerdere krabmogelijkheden te voorzien. Aan de andere kant is het moeilijk om een geurkenmerk te verplaatsen want dat gaat nu eenmaal om die specifieke locatie in combinatie met dat object.

Wat we dus kunnen doen, in het geval van nagels krabben is het voorzien van meerdere mogelijkheden (riet, sisal koord, tapijt, kokosmat enz.) doorheen het huis, dus meerdere krabstations. Dit hoeven bijgevolg geen grote en dure krabpalen te zijn! In geval van geurkenmerk kunnen we onze huisomgeving beschermen en aanpassen door bijvoorbeeld krabpaaltjes of krabmatjes op die gegeerde plaatsen hangen en waardevolle spullen opbergen.

Krabplaatsen moeten stevig zijn en moeten hoog genoeg komen of hangen zodat de katten zich volledig kunnen uitstrekken.
 

​

Algemene voorzorgen in huis

Aangezien katten zodanig met geuren communiceren is het belangrijk voor hen dat hun vertrouwde slaap- en schuilplaatsen hun eigen geur en de geur van hun sociale groep blijft behouden. We gaan dus nooit zomaar mandjes en handdoekjes wassen ‘omdat het tijd is’, dit kan héél wat stress veroorzaken in een kattengezin. Dit mag enkel wanneer er een hygienische nood is (bijv. risico op vlooieneitjes en besmettelijke ziektes) of de plaats echt vuil is. Anders volstaat het om de haren weg te halen en het vertrouwde doekje te laten liggen. Moet dit toch echt de was in, leg dan eerst een andere handdoek gedurende 2 dagen zodat die de geur draagt en dan kan je zonder problemen het andere vuile doekje wassen.

Daarnaast gaan we gelukkig gedrag zoals kopjes geven bekrachtigen en ongelukkig gedrag zoals sproeien negeren. De kat is op die moment aan het vertellen hoe ze zich voelt dus door onze aandacht op de juiste manier te schenken, hebben we hierop een invloed.
 

Ontmoetingen

Een kat zal meer op haar gemak zijn als ze bij een eerste ontmoeting (met bezoek bijv.) eerst mag ruiken met wie ze te maken heeft. Leer je bezoekers dus aan om de kat niet zomaar te beginnen aaien op haar rug, maar eerst de hand uit te steken zodat de kat eraan kan ruiken. Op die moment geef je de kat de optie om de geur goed te keuren met een kopje, waarbij je verder kan aaien, of zich te draaien en weg te wandelen wat aangeeft dat de kat niet 100% op haar gemak is. Laat ze dan ook volledig met rust.

Geschreven door Anneleen Bru, Felinova Animal Behaviour Consulting

Graag hulp gekregen?

Spreek met onze consulenten over individuele begeleiding