Socialiseren pup of traumatiseren?

^{onderstaand artikel is geschreven door Lot van HondenLot}

Socialiseren pup of traumatiseren?

Onlangs verscheen er een onderzoek die suggereerde dat er een verband zou kunnen bestaan tussen ‘socialiseren’ en angst- en agressie problemen op latere leeftijd. Pups waarvan de eigenaren zeer bewust bezig waren geweest met het ‘socialiseren’ van hun hondje, hadden later vaker last van angst en agressie problemen dan pups waarvan de eigenaren hier totaal niet mee bezig waren geweest. Deze resultaten staan haaks op de adviezen rondom het belang van socialiseren pup. Hoe kan dat? De verklaring zit hem zeer waarschijnlijk in het gebrek aan kennis en educatie over wat socialiseren precies inhoudt. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, omvat socialiseren meer dan alleen het blootstellen aan allerlei zaken op jonge leeftijd.

“Gewoon ZO VEEL MOGELIJK” - ….toch?

Ik hoor en lees het veel. “Als je de pup niet aan zo veel mogelijk dingen blootstelt tijdens de socialisatieperiode*, dan is de kans op angst en agressie op latere leeftijd groter”. “Zorg dat je zo veel mogelijk verschillende honden ontmoet, verschillende typen mensen; neem hem mee naar drukke plekken; pak ook eens het openbaar vervoer, enzovoort”.

​

Hoewel de bedoeling goed is, schuilt er een enorme valkuil achter. De nadruk van het advies lijkt vaak te liggen op de hoeveelheid prikkels waaraan een hond zou moeten worden blootgesteld, terwijl de nadruk zou moeten liggen op de manier waarop pups aan prikkels worden blootgesteld. Begrijp mij niet verkeerd, het is goed om een pup met diverse prikkels en situaties te socialiseren, maar het is nog belangrijker dat dit op de juiste manier gebeurt. Wanneer er namelijk geen rekening wordt gehouden met de belevingswereld van de pup zelf, dan kan het goedbedoelde ‘socialiseren’ dramatische gevolgen hebben voor het toekomstige gedrag van de pup.

Blootstellen is niet hetzelfde als socialiseren

Socialiseren* staat voor de ontwikkeling van sociaal gedrag ten opzichte van de omgeving. Voor de mensen waarmee honden samenleven, slaat de term sociaal gedrag ook vooral op gewenst gedrag. Het liefst zien wij onze honden vriendelijk, ontspannen, aanhankelijk, tolerant, etc. Dit gedrag ontstaat niet ‘zomaar vanzelf’ bij elke vorm van blootstellen. Sociaal gedrag is iets wat zich alleen kan ontwikkelen wanneer er in de belevenis van de pup prettige of neutrale ervaringen plaatsvinden met de betreffende prikkel(s).

Wanneer een ervaring met een bepaalde prikkel in de belevenis van de pup onprettig is of misschien zelfs als bedreigend wordt ervaren, dan kan het ‘socialiseren pup’ onbedoeld omslaan in traumatiseren. Dit kan gebeuren wanneer een pup niet in staat is om de onprettige prikkel zelfstandig uit de weg te gaan, of wanneer een pup niet voldoende de mogelijkheid krijgt om van een negatieve ervaring te herstellen. Negatieve, zeer stressvolle ervaringen en ervaringen die angst opwekken, trekken een diep spoor in het toekomstige gedrag van honden. Honden die zoiets meemaken zullen er vervolgens alles aan doen om dergelijke prikkels uit de weg te gaan, of (vaak nog ongewenster) actief weg te jagen. Denk aan een jonge hond die woest blaffend reageert op een tegemoetkomende groep honden, omdat de eerste ervaring met een groep volwassen honden angstaanjagend is geweest. (Vaak staan er op zulke momenten ook nog onwetende mensen omheen die iets onverstandig roepen in de trend van “niet mee bemoeien hoor, ze zoeken het zelf wel uit”.) Of denk aan honden die compleet in paniek raken bij het horen van een knal, omdat de mensen dachten dat het een goed idee zou zijn om deel te nemen aan een zogenaamde vorm van ‘vuurwerktraining’ waarbij honden alleen worden blootgesteld aan keiharde knallen zonder enige vorm van plezierige begeleiding of rustige opbouw.

Het blootstellen aan prikkels kan dus ook dramatische en traumatische gevolgen hebben voor het socialiseren pup, met voor mensen ongewenst gedrag als gevolg.

Het is daarom van groot belang dat een pup tijdens de socialisatieperiode positieve (prettige, plezierige) of neutrale ervaringen opdoet met de prikkels waaraan hij/zij wordt blootgesteld, om toekomstig probleemgedrag te voorkomen. De juiste vorm van begeleiding door mensen speelt hierbij een cruciale rol.

​

Hoe kun je het beste begeleiding bieden tijdens het socialiseren ?

Om te beginnen is het goed om je vooraf te verdiepen in hondenwelzijn, zodat je rekening kan houden met de biologische, gedragsmatige en emotionele behoeftes van jouw hond. Een van de belangrijkste factoren die bijdraagt aan hondenwelzijn (overigens ook mensenwelzijn) is het gevoel van controle hebben over eigen gedrag. Het gevoel dat een hond zelf keuzes mag maken en in staat blijkt te zijn om problemen zelfstandig op te lossen (voor de hond zelf) wekt positieve emoties op en zal het zelfvertrouwen van een hond doen toenemen. Hoe meer zelfvertrouwen een hond heeft, hoe kleiner de kans op angst en agressie (dat lees je goed, een zelfverzekerde hond is minder snel geneigd om agressie in te zetten dan een hond die weinig vertrouwen heeft in zijn omgeving).

Om dit te waarborgen is het voor ons mensen dus belangrijk dat wij onze pups (en dit geldt ook voor volwassen honden) in situaties brengen waarbij zij eerder geneigd zullen zijn om gewenste keuzes te maken die tot succes leiden.

Wij mensen zullen altijd in hoge mate controle houden over de plekken en situaties waarin wij onze honden brengen (doordat wij onze honden wel of niet aanlijnen, of doordat wij er voor kiezen om bepaalde gebieden wel of niet te bezoeken). Dit betekent niet dat wij de controle over al het gedrag van de hond zelf ook compleet moeten willen overnemen. Integendeel. Hoe meer er gewerkt kan worden op het tempo van de pup, des te beter de resultaten zullen zijn. Laat een pup dus altijd ZELF nieuwe prikkels benaderen en respecteer het wanneer een pup eens stil staat of een afwachtende houding aanneemt. Laat een pup informatie opnemen op eigen tempo en moedig alle vormen van gewenst eigen initiatief aan!

Toont jouw pup gedrag die jij wenselijk vindt in het bijzijn van nieuwe prikkels? Dan zou je kunnen overwegen om de pup hier actief voor te belonen. Dit kan zeker helpen, want beloond gedrag zal vaker worden ingezet. Let hierbij echter wel op dat je de pup niet al te veel afleidt of opwind en houd in je achterhoofd: hoe meer een pup zelf tot positieve of neutrale conclusies kan komen over de betreffende prikkels, zonder jouw hulp, hoe dieper het in het geheugen van de hond geworteld zal blijven.

Grijp in, wanneer je ziet dat de pup in een benauwde positie terecht komt. Laat je niet wijsmaken dat een pup ‘gewoon moet wennen’ of ‘het zelf uit moet zoeken’ op momenten waarop jij overduidelijk constateert dat de pup een onprettige ervaring beleeft. Zie jij een opeenstapeling van stress-signalen en valt het jou op dat de pup het steeds moeilijker krijgt zonder dat de pup zichzelf herstelt? Grijp dan in en haal de pup zo snel mogelijk uit de situatie. Geef de moed niet op, maar zoek de volgende keer een situatie op met een hogere kans van slagen.

Mijd situaties waarin je weinig overzicht en controle hebt over datgene waar aan de pup zal worden blootgesteld en voorkom een verhoogd risico op slechte ervaringen. Ga niet naar een druk losloopgebied wanneer je nog niet zeker weet of jouw pup hier al aan toe is. Selecteer liever eerst een aantal betrouwbare hondenvrienden waar de pup rustig op eigen tempo kennis mee kan maken, voordat je een volgende stap uitprobeert.

Wanneer je rekening houdt met hondenwelzijn en je rekening houdt met de manier waarop jij de pup blootstelt aan diverse nieuwe prikkels waarbij je met name de belevingswereld van de pup zelf in acht neemt, dan zal de socialisatie zo succesvol mogelijk kunnen verlopen.

Achtergrondinformatie over de socialisatieperiode:

Wanneer men spreekt van een socialisatieperiode bij honden, dan doelt men op een periode die van start gaat wanneer alle sensorische systemen van een hondenpup functioneel zijn (de mogelijkheid om informatie op te nemen over de buitenwereld is optimaal), de snelheid van het leervermogen neemt enorm toe en het zenuwstelsel maakt de laatste ontwikkelingen door. Vanaf dat moment ontwikkelt de pup ook razendsnel nieuwe gedragspatronen.

Gemiddeld start deze periode rond een leeftijd van ongeveer 19 dagen oud (elke hond is een ander individu, dus dit is zeker geen exact getal).

Dit is de periode waarin pups hun eerste, diepgewortelde sociale banden aanmaken. Er wordt vaak extra veel gespeeld en onderzocht (exploratie), waarbij een pup constant via ervaringen leert hoe de wereld in elkaar steekt naar hun eigen beleving. Gemiddeld genomen duurt deze periode tot een leeftijd van ongeveer 12 weken oud, wanneer de leer-capaciteit volledig is ontwikkeld en het leervermogen weer iets in snelheid begint af te nemen.

^{Tekst en foto's uit dit artikel zijn afkomstig van HondenLot}

Ontdek alle dienstverlening voor puppies >>

Ja, hou me op de hoogte van komende evenementen, lessen, lezingen of workshops over & voor puppies!